A kim jest dla mnie moja żona? [o powinowactwie i pokrewieństwie]

Rodzina Brochockich ok. 1912 r./ fot. archiwum domowe Anny Brochockiej

Niejednokrotnie ludzie zadają pytanie: kim jest dla mnie dana osoba. Krewną, powinowatą? A może prawnie nikim?

Lat temu wiele uczestniczyłam w spotkaniu, na którym był omawiany tzw. nowy produkt, dla którego istotne znaczenie miała kwestia pokrewieństwa oraz powinowactwa. Dyskusja trwała w najlepsze, gdy nagle usłyszałam pytanie. Pani Izabelo, a kim jest dla mnie moja żona? Patrzę się zdumiona a w duchu myślę, a skąd ja mam niby wiedzieć, kim jest dla niego jego żona. Odpowiadam jednakże grzecznie: bardzo przepraszam, ale nie rozumiem pytania. Jak to pani nie rozumie. Pytam się, kim jest dla mnie moja żona? A ja znowu odpowiadam: przepraszam, ale w dalszym ciągu nie rozumiem pytania. Jak to pani nie rozumie. Przecież pytam się jasno, kim jest dla mnie moja żona? Krewną czy powinowatą? Odetchnęłam z ulgą i odpowiadam: ani krewną, ani powinowatą. Po prostu żoną. I wtedy usłyszałam pełen rozczarowania głos: ani krewną, ani powinowatą? Tylko żoną…?

Wprowadzenie

Pojęcie pokrewieństwa i powinowactwa zostało zdefiniowane w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym (dalej KRiO). Natomiast nie zostały zdefiniowane takie pojęcia, jak małżeństwo czy rodzina. Są one jednakże powszechnie rozumiane. W prawie polskim nie jest także unormowana instytucja konkubinatu [1], pomimo że pojęcie to jest w przepisach prawa używane. Jednakże do partnerów z konkubinatu nie mogą być stosowane przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego odnoszące się do osób pozostających w związku małżeńskim [2].

Pokrewieństwo

Definicja krewnych została wprowadzona do kodeksu rodzinnego i opiekuńczego dopiero w 2008 r. [3] Jest ona w zasadzie powtórzeniem definicji zawartej w art. 1 dekretu z dnia 22 stycznia 1946 r. Prawo rodzinne [4].

Jak wskazuje sama nazwa, pokrewieństwo powstaje na skutek więzów krwi. Pokrewieństwo może być w linii prostej albo w linii bocznej.

Krewnymi w linii prostej są osoby, z których jedna pochodzi od drugiej (art. 617 § 1 zdanie 1 KRiO). Dla istnienia pokrewieństwa w linii prostej nie jest konieczne, aby jedna osoba pochodziła bezpośrednio od drugiej osoby np. córka i matka. Pokrewieństwo w linii prostej będzie także wówczas, gdy jedna osoba pochodzi pośrednio od drugiej osoby np. wnuczka i babka [5]. Krewnymi w linii prostej będą więc rodzice, dzieci, wnuki, prawnuki, praprawnuki itd. Krewni w linii prostej, którzy pochodzą od danej osoby to zstępni inaczej nazywani „descendenci”. Będą to dzieci, wnuki, prawnuki itd.

Krewni w linii prostej, od których dana osoba pochodzi to wstępni inaczej „ascendenci”. Są to rodzice, dziadkowie, pradziadkowie itd.

Krewnymi w linii bocznej są osoby, które pochodzą od wspólnego przodka, a nie są krewnymi w linii prostej, czyli nie pochodzą jedna od drugiej (art. 617 § 1 zdanie 1 KRiO). Będzie to przede wszystkim rodzeństwo, mające wspólnych rodziców. Ponieważ jednak do uznania osób za spokrewnione w linii bocznej jest konieczne posiadanie tylko jednego wspólnego przodka, krewnymi w linii bocznej będzie także rodzeństwo, mające tylko jednego wspólnego rodzica, czyli rodzeństwo przyrodnie [6]. Krewnymi w linii bocznej będą także dzieci rodzeństwa, wnuki rodzeństwa, wujkowie, ciotki, stryjowie, stryjenki, siostrzeńcy, bratanice itd.

Nie są krewnymi ani w linii prostej, ani w linii bocznej małżonkowie krewnych np. nie jest krewną żona brata, mąż siostry.

Krewni ze strony ojca nazywani są agnatami lub krewnymi po mieczu. Z kolei krewni ze strony matki to kognaci lub krewni po kądzieli.

Przysposobienie (adopcja)

Przez przysposobienie powstaje między przysposabiającym a przysposobionym taki stosunek, jak między rodzicami a dziećmi (art. 121 KC). Oznacza to, że pomimo, iż osoby te nie są krewnymi, prawnie należy je traktować jak krewnych. Natomiast ustają prawa i obowiązki przysposobionego wynikające z pokrewieństwa względem jego krewnych, jak również prawa i obowiązki tych krewnych względem niego. Skutki przysposobienia rozciągają się na zstępnych przysposobionego.

Stopień pokrewieństwa

Stopień pokrewieństwa określa się według liczby urodzeń, wskutek których powstało pokrewieństwo (art. 617 § 2 KRiO). Niemniej jednak przy ustalaniu stopnia pokrewieństwa nie wlicza się narodzin wspólnego przodka. Zatem matka i córka są krewnymi w linii prostej pierwszego stopnia, dziadek i wnuk są krewnymi w linii prostej drugiego stopnia, prababcia i prawnuczka są krewnymi w linii prostej trzeciego stopnia itd.
Natomiast nie występuje pokrewieństwo pierwszego stopnia w linii bocznej. Rodzeństwo naturalne lub przyrodnie są krewnymi w linii bocznej drugiego stopnia. Dzieci rodzeństwa są krewnymi w linii bocznej trzeciego stopnia itd.

Powinowactwo

Powinowactwo są to więzy formalne między małżonkiem a krewnymi drugiego małżonka. Powinowactwo powstaje z chwilą zawarcia małżeństwa.

Tak więc powinowatymi męża będą krewni żony tj. jej rodzice, dziadkowie, dzieci z innego małżeństwa, rodzeństwo itd. Natomiast powinowatymi żony będą krewni męża czyli jego rodzice, dziadkowie, dzieci z innego małżeństwa, rodzeństwo itd.

Nie są natomiast powinowatymi jednego małżonka powinowaci drugiego małżonka np. byli teściowie męża nie są powinowatymi obecnej żony. Powinowatymi nie są także małżonkowie powinowatych albo krewnych np. powinowatym nie jest mąż siostry. Nie ma powinowactwa pomiędzy krewnymi albo powinowatymi jednego z małżonków oraz krewnymi albo powinowatymi drugiego z małżonków np. brat żony nie jest powinowatym brata męża.

Linię powinowactwa określa się według linii pokrewieństwa. Będzie więc powinowactwo w linii prostej oraz w linii bocznej. Powinowatymi w linii prostej będą krewni w linii prostej drugiego małżonka tj. jego rodzice, dziadkowie, dzieci. Powinowatymi w linii bocznej będą krewni drugiego małżonka w linii bocznej, czyli jego rodzeństwo, dzieci rodzeństwa itd.

Powinowactwo trwa pomimo ustania małżeństwa. Tym samym w razie rozwodu np. byli teściowie pozostają w dalszym ciągu powinowatymi byłego zięcia albo byłej synowej.

Stopień powinowactwa

Stopień powinowactwa określa się według stopnia pokrewieństwa. A więc krewni jednego małżonka w linii prostej np. rodzice są powinowatymi w linii prostej pierwszego stopnia drugiego małżonka, dziadkowie jednego małżonka są powinowatymi w linii prostej drugiego stopnia drugiego małżonka itd.

Krewni jednego małżonka w linii bocznej są powinowatymi w linii bocznej drugiego małżonka np. rodzeństwo naturalne lub przyrodnie jednego małżonka jest powinowatymi w linii bocznej drugiego stopnia drugiego małżonka itd.

drzewko

Przykład

Jan i Anna Nowakowie mają córkę Kasię. Oprócz tego Jan ma z pierwszego małżeństwa z Wandą syna Rafała, a Anna z pierwszego małżeństwa z Jakubem – córkę Julkę. Jan ma siostrę Milenę, która ma męża Piotra i córkę Dagmarę. Anna ma siostrę Agatę zamężną z Pawłem, z którym ma córkę Olgę. Rodzicami Jana są Mateusz i Katarzyna Nowakowie, a rodzicami Anny są Zbigniew i Sabina Wiśniewscy. Pierwsi małżonkowie Jana i Zofii oraz ich byli teściowie żyją.

tab1
Jan Nowak

Żoną Jana jest Anna.

Natomiast ani krewnym, ani powinowatym Jana nie jest Piotr mąż jego siostry Mileny, ani mąż Agaty – Paweł,  ani Wanda – była żona Jana.

tab2

Anna Nowak

Mężem Anny jest Jan.

Natomiast ani krewnym, ani powinowatym Anny nie jest Paweł mąż jej siostry Agaty, ani Piotr mąż Mileny, ani Jakub – były mąż Anny

tab3

Kasia Nowak
Ponieważ Kasia nie ma męża, nie ma też powinowatych.


Źródła:

[1] Pojęcie konkubinatu oznacza trwałe, wspólne pożycie dwojga osób, bez względu na ich płeć (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 26 czerwca 2014 r., I ACa 40/14, Legalis)
[2] por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 października 2012 r., II UK 129/12, Legalis oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 października 2011 r., IV CSK 11/11, Legalis
[3] ustawą z dnia 6 listopada 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2008 r., Nr 220, poz. 1431)
[4] Dz.U. z 1946 r., Nr 6, poz. 52.
[5] por. K.Pietrzykowski [w:] K. Pietrzykowski (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz. Warszawa 2015, art. 61[7] Nb 3
[6] por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 22 listopada 2012 r., II SA/Lu 757/12, Legalis

Total
0
Shares
Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Previous Article

Udostępnianie przez USC aktów stanu cywilnego po upływie okresu przechowywania

Next Article

Genealogia jest dla mnie podróżą w czasie...

Related Posts