Powojenna dokumentacja szkolna w badaniach genealogicznych [genealog w archiwum]

Fot. ANK, zespół 29/3786 Szkoła Podstawowa w Czubrowicach

Dokumentacja szkolna, którą możemy znaleźć w archiwach państwowych, jest gromadzona równolegle z naszym pobytem w placówce szkolnej. Od podania o przyjęcie do szkoły aż po egzamin dyplomowy, maturalny, a nawet dyplom magisterski czy doktorski. Co znajdziemy w tych dokumentach?

W całej Polsce działa obecnie ok. 40 tys. jednostek oświatowych, od przedszkoli po uczelnie wyższe. Każda z tych placówek dokumentuje tok nauczania w określony przepisami sposób. I choć kolejne reformy oświaty spędzają sen z powiek nauczycielom, rodzicom i ich pociechom dokumentacja szkolna powstaje od wielu lat płynnie, zmieniając programy nauczania, skalę ocen, wygląd świadectw i dyplomów.

Okres PRL-u był w tym wypadku bardzo ciekawy. Wspomnieć wypada choćby akcję budowy szkół tzw. tysiąclatek – na obchody 1000-lecia państwa polskiego. Dominowała 7- i 8-letnia szkoła podstawowa, 4-letnie licea ogólnokształcące i rozbudowane mocno ponadpodstawowe szkolnictwo zawodowe. Dzisiaj niestety większość istniejących niegdyś szkół ulega likwidacji po kolejnych reformach i niżach demograficznych. Dokumentacja przez nie wytworzona trafia w pierwszej kolejności do archiwów zakładowych kuratoriów oświaty – następnie, w wyborze, do właściwych miejscowo archiwów państwowych.

Archiwa państwowe starają się zabezpieczyć dokumentację szkolną dotyczącą systemu oświaty, jego organizacji, różnorodności profilów i programów nauczania, ale także – co ważne dla genealogów – toku nauczania poszczególnych osób. Z uwagi na ogromną ilość placówek oświatowych może się to odbywać tylko w wyborze – toteż archiwa typują szkoły, z których przejmują dokumentację na wieczyste przechowywanie. Jednakże już od lat w Archiwum Narodowym w Krakowie kwalifikowane są do przejęcia także kroniki, złote księgi i spisy uczniów z niemalże wszystkich szkół z terenu Małopolski. Archiwum przejmuje te materiały z myślą o historykach rodzinnych – aby mogli wypełnić lukę pomiędzy świadectwem chrztu a dokumentacją życia zawodowego własnych przodków.

Kwestionariusz Krzysztofa Pendereckiego
do szkoły muzycznej/ fot. ANK

Oprócz słynnych na cały region placówek, jak np. I Liceum Ogólnokształcące im. B. Nowodworskiego w Krakowie, zabezpieczeniu podlegają akta szkół kształcących w różnych kierunkach, także takich, które już odchodzą do lamusa historii np. szkół felczerskich, przysposobienia rolniczego, szkół żydowskich czy tych prowadzonych w latach 50. XX wieku przez Urząd Bezpieczeństwa Publicznego.

Osobną kategorią są szkoły o charakterze artystycznym – te pozyskiwane są ze szczególną atencją, z myślą o zabezpieczeniu dokumentacji nauczania późniejszych słynnych artystów, malarzy czy muzyków. I znowu przykładowo można wskazać zachowaną w Archiwum Narodowym w Krakowie dokumentację szkolną takich sław, jak Andrzej Kurylewicz (kompozytor muzyki do filmów Lalka, Nad Niemnem czy Polskie Drogi) czy Krzysztof Penderecki (działa muzyczne m.in. Siedem bram Jerozolimy, Pasja wg św. Łukasza), przechowywaną w aktach Państwowej Średniej Szkoły Muzycznej w Krakowie. A to zaledwie dwa przykłady.

Obowiązek szkolny

Dokumentację szkolną utożsamiamy przede wszystkim z otrzymywanym co roku świadectwem szkolnym. To jednak nie tę dokumentację znajdziemy w archiwach państwowych, świadectwo bowiem było wypisywane – zawsze jako druk ścisłego zarachowania – tylko w jednym egzemplarzu i wydawane uczniowi na koniec roku szkolnego. Szkoła nie pozostawiała i nie pozostawia do dziś kopii świadectwa szkolnego ucznia. W archiwach posiadamy zbiory świadectw, ale tylko tych nieodebranych przez uczniów. Takie dokumenty przejmowane są czasem ze spuściznami rodzinnymi, które trafiają do archiwów państwowych zupełnie inną drogą.

Autorka: Iwona Fisher (Archiwum Narodowe w Krakowie)

Do przeczytania pozostało jeszcze 70% treści! Cały tekst dostępny jest w More Maiorum 5 (64)/2018, który można bezpłatnie pobrać poniżej:

Total
0
Shares
Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Previous Article

Pradziad Europy, czyli przodek wszystkich monarchów – Władysław Jagiełło

Next Article

Księgi pamięci jako źródła do badań genealogicznych żydowskiego sztetla

Related Posts