Socjalista o austriackich korzeniach, potomek buchalterów, żołnierz Piłsudskiego. Aresztowany za pomoc w przerzucaniu polskich oficerów na granicy węgierskiej, został zesłany do Auschwitz, gdzie zginął…
Zygmunt Steinmassel przyszedł na świat 29 lipca 1886 r. w Ozorkowie. Jego rodzina wywodziła się z austriackiego miasta Krems an der Donau, osiedliła się jednak w Ozorkowie w pierwszej połowie XIX w. Dziadek – Zygmunt Steinmassel, pracował jako buchalter fabryczny. Podobnie potoczyły się losy ojca – po ukończeniu wyższej sześcioklasowej szkoły rzemieślniczej w Łodzi został ozorkowskim buchalterem. W kolejnych latach związał się z Towarzystwem Pożyczkowo-Oszczędnościowym w Ozorkowie. Pełnił tam przez pewien czas funkcję wiceprezesa i członka komisji rewizyjnej. Wbrew niektórym źródłom, Steinmasselowie byli chrześcijanami (co najmniej cztery pokolenia).
Socjalista za młodu
Od młodzieńczych lat Zygmunt zaangażowany był w działalność ruchu rewolucyjnego. W 1905 r. uczestniczył w strajku szkolnym i Zjeździe Młodzieży w Warszawie (jako delegat Związku Młodzieży Postępowej). Należał do PPS-u. Działalność polityczna była powodem jego trzymiesięcznego aresztu w łęczyckim więzieniu w 1906 r. Po jego opuszczeniu zaangażował się w pracę konspiracyjną w Organizacji Bojowej PPS, w wyniku czego władze carskie zesłały go na Syberię. Po dwóch latach udało mu się jednak uciec. Następnie osiadł w Galicji, gdzie nie mogły dosięgnąć go dalsze represje ze strony Rosjan. Prawdopodobnie cała rodzina Steinmasselów przeniosła się wówczas do Krakowa – ojciec Leopold, matka Zofia oraz rodzeństwo: Stefan i Marianna.
Straceńców los
Nim wybuchła wielka wojna, Zygmunt wstąpił do Związku Strzeleckiego. W ten sposób znalazł się w Legionach Polskich, gdzie w 1914 r. przydzielono go do 1. Pułku Artylerii. W czasie wojennej zawieruchy został ciężko ranny w bitwie pod Rokitną-Rarańczą 10 maja 1915 r. Pod Bałamutówką zaś trafił do niewoli rosyjskiej. Udało mu się zbiec, jednak niedługo cieszył się wolnością – został internowany na terenie Danii. Po zakończeniu wojny powrócił do Polski i zamieszkał na stałe w Krakowie (po kryzysie przysięgowym Legionów Polskich).
Rodzina i kariera w wolnej Polsce
Trzydziestokilkuletni Zygmunt ponownie stał się aktywnym działaczem. Tym razem był to robotniczy ruch spółdzielczo-budowlany. Mianowany został dyrektorem krakowskiej Spółdzielni Mieszkaniowej “Zdobycz robotnicza”. Od 1933 r. pracował w Wodociągach Miejskich. Z zawodu był bowiem inżynierem.
Wojna, która przyniosła śmierć
W czasie II wojny światowej wstąpił do Organizacji Orła Białego. Związał się także z komórką PPS-u „Zwierzyniec”. Pomagał przerzucać za węgierską granicę polskich oficerów i osoby poszukiwane przez gestapo. Został jednak zadenuncjowany i aresztowany. Osadzono go w więzieniu Montelupich w Krakowie, skąd 9 listopada 1940 roku trafił do KL Auschwitz. Otrzymał numer obozowy 6172. Rodzina starała się o jego uwolnienie, lecz bez skutku. Z obozu przesłał jedynie dwa listy. Na skutek niedożywienia i ciężkiej pracy nastąpił nawrót choroby nabytej jeszcze w niewoli rosyjskiej. Zginął 13 lutego 1941 r. na terenie obozu koncentracyjnego Auschwitz. Kilka miesięcy później rodzina otrzymała urnę z jego prochami. Dołączono do niej wypaloną cegiełkę (jako dowód, że to jego prochy) oraz pokwitowanie z obozowego magazynu i dokumenty z urzędu celnego. Było to rzeczą niezwykłą, bowiem prochy więźniów KL Auschwitz zsypywano w nurt rzeki, do dołów, zagłębień terenu, wykorzystywano do budowy dróg czy umacniania grobli – nie wysyłano ich jednak rodzinom.
Męstwo nie ginie
13 lutego 1919 r. Zygmuntowi i Ludmile Steinmasselom narodził się syn, który patriotyzm i odwagę odziedziczyć musiał po ojcu wraz z imieniem. Zygmunt Leszek Tadeusz był porucznikiem Wojska Polskiego, lecz o niepodległą ojczyznę walczyć mu przyszło na Zachodzie. W czasie II wojny światowej służył on w The Royal Regiment of Artillery, prawdopodobnie w 14. Pułku Artylerii Przeciwlotniczej. Przeżył wojnę, jednak 11 grudnia 1945 r. zmarł w wypadku drogowym. Spoczywa na cmentarzu w Edynburgu.
Bibliografia
- Gałęzowski M., Na wzór Berka Joselewicza. Żołnierze i oficerowie pochodzenia żydowskiego w Legionach Polskich, Warszawa 2010.
- Księga Pamięci. Transporty Polaków do KL Auschwitz z Krakowa i innych miejscowości Polski południowej 1940-1944, t. 1, red. F. Piper, I. Strzelecka, Warszawa-Oświęcim 2002.
- Noskowicz-Bieroniowa H., Ciągle czekają z obiadem, Kraków 1987.
- Wroński T., Albrecht J., Ludzie z marmurowej tablicy, Kraków 1982.
- Wroński T., Kronika okupowanego Krakowa, Kraków 1974.
Na podstawie materiałów zgromadzonych przez Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku i Muzeum Historyczne Miasta Krakowa.
Biogram powstał w ramach Ozopedii – Internetowej Encyklopedii miasta i gminy Ozorków.
