Sami widzimy jak wygląda czystość ulic w dzisiejszych miastach. Chociaż istnieją odpowiednie przepisy, regulujące tę kwestię, nie zawsze są one traktowane jako obligatoryjne. A jak radzono sobie z porządkiem na ulicach prawie 200 lat temu…?
W 1837 r. w Poznaniu wydany został “Regulamin względem czyszczenia ulic dla miasta stółecznego prowincyi Poznania”. Napisany został w dwóch językach – niemieckim oraz polskim. Dokument ten regulował wiele spraw – w tym “problemy fizjologiczne”, tj. jak należy opróżniać “naczynia nocne”, czyli nocniki.
Poniżej najciekawsze fragmenty wspomnianego regulaminu:
OBWIESZCZENIE
względem czyszczenia ulic tutéjszych.Słuszne zażalenia o nieregularne i niedostateczne czyszczenie ulic w tutejszym mieście stółeczném prowincyj wymagają przypomnienia istniejącego regulaminu względem czyszczenia ulic z dnia 20tego Października 1826. r. i uzupełniającego tenże postanowienia z dnia 4o Września 1830. r. pod następującemi odmianami, ponieważ uznana chęć mieszkańców tutajszych, przekładania się do dobra ogólnego, jest rękojmią, ze nie brak rządności ale raczéj częściowa nieznajomość istniejących w téj mierze przepisów mogła tylko bydź przyczyną takowego zaniedbania ulic.
§1
Właściciela każdego jest powinnością chodniki (tretoary), rynsztoki i wszelkie rynny z domu na ulice wychodzące, tudzież połowę ulicy, trzy razy w tydzień, a mianowicie: w poniedziałek, środę i piątek do godziny czwartéj po południu kazać należycie wymieść.
§2
W wiośnie, lecie i jesieni pod czas suszy należy przed rozpoczęciem czyszczenia tak chodniki jak i bruk ulicy wodą dobrze skropić, rysztoki ze szczętem wychędożyć, potém chodniki i bruk należycie umieść i tym sposobem zgromadzone śmiercie wraz z nieczystościami rynsztykowemi w kupki zgarnąć.
Skrapianie ulicy lub chodników wodą z rynsztoków wyrzuconą, jest zakazane.§3
Czyszczenie ulic w czasie zimowym w tychże samych dniach wyznaczonych uskuteczniać się będzie, atoli wycinaniu rynsztoków pod czas mocnego mrozu w ten czas jest potrzebném, gdy wylewana w nie woda występuje z nich, a tém samém przejazd lub przechód na niebezpieczeństwo naraża, czyszczenie zaś ulicy w tenczas tylko, gdy śniegiem tak jest zawalona, że przeprawę wozową tamuje. W takim razie powinie każdy właściciel śniég z połowy ulic uprzątnąć i na kupki przy rynsztoku zgarnąć. (…)
§4
Gdy nastąpi odwilż powinny rynsztoki natychmiast bez napominania bydź wycięte i mostki przed domami otworzone. (…)
§5
Po wycięciu rynsztoków należy niezwłocznie chodniki i połowę ulic dokładnie oczyścić, i zgarniony lód, w kupki przy samych rynsztokach zbić, nigdy zaś nie na środku ulicy, coby dla przejazdy niebezpieczném było.
(…)
§7
Zrzucanie śniegu z dachów i rynién powinno się w ten czas czynić, gdy już po ulicach ludzie niechodzą, a jeśli nagła odwilż, zwłoki niedozwala, tedy należy kogo postawić dla ostrzegania przechodzących. Śnieg (…) wyrzucony powinien tego samego dnia, najpóźniéj do godziny 5téj po południu, własnym starunkiem na miejsca do złożenia go przeznaczone, bydź wywieziony.
§8
Piwowarowie i gorzelnici winny podczas mrozu rynsztoki, wodę od ich browarów (piwowarń) lub gorzelń odbierająca, aż do ich ujścia w najbliższy kanał, codziennie kazać wycinać i wycięty lód oddalić, tudzież kanał przez częste wlewanie ukropu starać się utrzymać otwartym.
(…)
§10
Dla ułatwienia chędożenia i utrzymania w czystości ulic, zakazuje się surowo wszelakie zanieczyszczenia takowych przez wyrzucanie z domu śmieci; szkła, skorup, płatów, pierza, odchodów kuchennych, pomyj i.t.p. a rzeczą jest każdego właściciela przeznaczyć w podworzu dla siebie i komorników swoich pewne miejsce, lub obszerną na ten cel obmyślić skrzynię, i mieć na to baczność, ażeby nikt z domu przedmiot o wyz zmiankowanych lub innych podobnego rodzaju nigdzie indziej jak na takowe do tego przeznaczone miejsce wyrzucał. (…) Dla zapobieżenia zaś nieprzyjemnym zdrowiu szkodliwym wyziewom, potrzeba wyżéj rzeczone miejsca co 14 dni wychędożyć co każdy właściciel w swym własnym nakładem uskutecznić powinien.
(…)
§15
Naczynia nocne nie powinny bydź na ulicę wylewane, ani téż u studzien czyszczone. Kto nie ma sposobności wylewania w wychodek, musi takowe do mostu chwaliszewskiego kazać wynieść, na lewéj stronie mostu w rzekę Wartę wylać i tam zaraz je wyczyścić.
Co atoli tylko wieczorem a mianowicie od 1go Września do końca marca po godzinie 10éj, od 1go Kwietnia do końca Sierpnia zaś po godzinie 11éj czynić należy.§16
Bydło zdechłe nie powinno bydź wyrzucone w rzekę Wartę ani w rowy, a tém mniéj zaś na ulicę. (…)
(…)
§19
Pranie i płókanie bielizny przy studniach ulicznych jest równie jak rozwieszanie takowéj na ulicy zakazaném.
(…)
§22
Powyższy regulamin powinien każdy Gospodarz domu wszystkim swoim komornikom i ich czeladzi dokładnie oznajmić i ścisle dopełniać go zalecić. Rodzice zaś, opiekuni, państwo i mistrzowie rzemiosław odpowiedzialni są za wykroczenia swoich dzieci, wychowańców, uczni i czeladników, jeśli niemogą udowodnić kto z poddanych ich wykroczenie popełnił.
§23
Każde nadwyrężenie danych tu przepjsów pociągać tylko będzie za sobą karę policyjną (…) Zatém Kontrawienienci oprócz wynagrodzenia szkody ulegać będą karze pieniężnéj 1 do 5 Tal., która co do Kontrawienientów nie zamożnych w miarę okoliczności na stosowna karę więzienia zamieniona zostanie.
(…)
Poznań, dnia 15go Lutego 1837.
Król. Dyrektoryum Policyi Powiatu é miasta
(podpi. H O H B E R G.
Fot. Wikimedia Commons, Lisak.net.pl
