Co zrobić w wypadku, kiedy nie zachowały się ani metryki, ani wykazy parafian z okresu międzywojennego w miejscowości naszych przodków? Pomocą mogą być spisy wyborców do Sejmu i Senatu w II Rzeczpospolitej.
Wybory parlamentarne na Kresach Wschodnich odbywały się 5 razy: w latach 1922, 1928, 1930, 1935 oraz w roku 1938. Parlamenty I, II i III kadencji wybierano na mocy Konstytucji marcowej z 1921 roku, z kolei parlamenty IV i V kadencji na mocy Konstytucji kwietniowej z 1935 roku.
Spisy wyborców: co zawierały?
Podczas poszukiwań należy pamiętać, że według wówczas obowiązującej ustawy zasadniczej, prawo wybierania miał każdy obywatel bez różnicy płci, który w dniu ogłoszeniu wyborów ukończył lat 21 (dla wykazów z lat 1922, 1928, 1930) oraz 24 lata (dla wykazów z lat 1935 i 1938).
Wykazy te najczęściej spisywane były w tabeli z następującymi kolumnami: W kolumnę „Nazwisko, imię” wpisywano odpowiedni nazwisko i imię osoby. Najpierw wpisywano głowę rodziny, tuż po nim z reguły wymieniona była jego żona.
W kolumnie „Data urodzenia albo wiek” wpisywano wiek osoby w latach. Ale często też, zamiast wieku, notowana była dokładna data urodzenia. Kolumna ta w nowszych rocznikach, np. w roku 1938, zatytułowana była „Data urodzenia i zawód” i , oprócz daty urodzenia wyborcy, wpisywano też w niej jego zawód. Zazwyczaj byli to rolnicy, choć często też spotyka się nauczycieli czy księży. Z kolei w przypadku zamężnej kobiety wpisywano „przy mężu”.
W kolumnie „Miejsce zamieszkania” podana była miejscowość obecnego zamieszkania osoby, z wyróżnieniem rodzaju miejscowości: Np. w. – wieś, os. – osada, h. – huta, m. – miasto bądź miasteczko, przy których najczęściej wymieniona była też nazwa ulicy. W późniejszych wykazach z 1938 roku wpisywano również numery domów.
Spisy wyborców: gdzie szukać wykazów?
W archiwach ukraińskich spisy wyborców przechowywane są głównie w archiwach obwodowych. W Łucku, w Archiwum Państwowym Obwodu Wołyńskiego (ДАВО), w katalogach archiwalnych, wśród nazw spraw z wykazami wyborców, zostały wymienione jedynie gminy – bez uszczegółowienia nazw miejscowości.
Zatem podczas poszukiwań należy najpierw ustalić gminę do której wówczas odpowiednia miejscowość należała, dopiero po tym do obejrzenia należy zamówić niemal wszystkie sprawy z wymienioną gminą. Lecz oprócz nazw gmin w katalogu archiwalnym wymienione są też numery dzielnic wyborczych oraz ilość arkuszy tworzących odpowiednią sprawę.
Czyli np. jeżeli w katalogu widzimy 2 sprawy o jednakowej nazwie gminy, z jednakowym numerem dzielnicy i z taką samą ilością arkuszy, to znaczy, że podobno są to sprawy jednakowe z identycznymi wykazami. Otóż wystarczy obejrzeć jedną z tych dwóch spraw. Wykazy wyborców w archiwum w Łucku przechowywane są nie tylko z ziem współczesnego obwodu wołyńskiego, ale też z obwodu rówieńskiego. Lokalizacje tych spraw można zobaczyć w opisach nr 1 w następujących zbiorach (fondach): nr 48, 283, 324 (rok 1928), 325 (rok 1930), 326, 327 (rok 1935), 315, 328, 329 (rok 1938).
W Archiwum Państwowym Obwodu Rówieńskiego (ДАРО), w odpowiednich wykazach (opisach) oprócz nazw gmin, podane są też konkretne miejscowości. Chociaż w przeciwieństwie do Łuckiego archiwum, w archiwum Rówieńskim spraw tych o wiele mniej się przechowuje. Jest tutaj tylko jedyny rocznik, 1938. Wykazy tutaj zlokalizować można, oglądając opisy nr 1 w zbiorach (fondach) nr 263, 264, 265 oraz 266.
Spisy wyborców w innych archiwach?
W Archiwum Państwowym Obwodu Tarnopolskiego (ДАТО) w wykazach tytułów spraw ze spisami wyborców też są wymienione miejscowości. W archiwum tym jest to fond Nr 30 opis Nr 1
(wykazy wyborców do Sejmu i Senatu RP z lat 1922, 1928, 1930, 1935 oraz 1938 (1939)).
We Lwowie spisy wyborców przechowywane są w dwóch archiwach:
- w Archiwum Państwowym Obwodu Lwowskiego – wykazy te są tutaj rozproszone w różnych zbiorach, dotyczących II RP.
- w Centralnym Państwowym Archiwum Historycznym we Lwowie – fond 328 opis 1, są to jedynie wykazy wyborców narodowości żydowskiej z roku 1938.
Archiwum Państwowe obwodu Iwano-Frankowskiego. W archiwum tym są też wykazy wyborców, jednakże przechowywane są one w różnych zbiorach, dotyczących II RP.
W okresie międzywojennych północne ziemie Wołynia należały do województwa poleskiego, z którego spisy wyborców przechowywane są na Białorusi – w Brześciu w Archiwum Państwowym Obwodu Brzeskiego. Przede wszystkim jest to zbiór (fond) Nr 493 z wykazami wyborców do Sejmu i Senatu RP z różnych miejscowości województwa poleskiego z lat 1922, 1928, 1930, 1935, 1938.
Autor: Sergij Batogowski.
Oferuję pomoc w poszukiwaniach genealogicznych w archiwach zachodniej części Ukrainy. Odszyfrowuję i tłumaczę materiały archiwalne z języka rosyjskiego i ukraińskiego na język polski
(i odwrotnie). E-mail – manualll80@gmail.com.
