Rozwody w Prusach od końca XVIII wieku, aż do roku 1874, były regulowane przez przepisy „Allgemeines Landrecht für die Königlich Preussischen Staaten”. Były one możliwe jedynie w przypadku określonych przyczyn, które uznawano za wystarczająco poważne. System prawny szczegółowo określał, jakie sytuacje mogły stanowić podstawę do rozwiązania małżeństwa przez sąd, wskazując na konieczność istnienia ważnych powodów.
1. Cudzołóstwo i inne występki
Cudzołóstwo było jedną z najczęstszych przyczyn rozwodów. Zdrada jednego z małżonków dawała drugiej stronie prawo do żądania rozwodu, szczególnie jeśli strona niewinna nie przyczyniała się do złamania wierności (§ 670). Podobnie traktowano sodomię i inne nienaturalne występki (§ 672).
2. Przemoc i groźby
Rozwód mógł być orzeczony, gdy jedno z małżonków dopuściło się przemocy fizycznej lub psychicznej wobec drugiego, a także w przypadkach grożenia życiu i zdrowiu (§ 699). Z kolei obraźliwe zachowanie, takie jak uporczywe zniewagi lub naruszanie osobistej wolności, również mogły stanowić powód do rozwodu (§ 700).
3. Złe prowadzenie i rozrzutność
Nieodpowiedzialne zarządzanie majątkiem lub niegospodarność jednego z małżonków mogły być przyczyną rozdzielenia małżeństwa, jeśli prowadziły do znacznego pogorszenia sytuacji finansowej rodziny (§ 708).
4. Złośliwe opuszczenie i porzucenie
Jeżeli jeden z małżonków opuścił drugiego bez ważnego powodu i odmówił powrotu mimo zaleceń sądowych, mogło to być podstawą do rozwodu (§ 677). Ważnym powodem mogło być także pozostawanie w bliskich kontaktach z osobą podejrzaną o zdradę (§ 676).
5. Niezdolność do małżeństwa
Niezdolność fizyczna lub psychiczna do pełnienia obowiązków małżeńskich, jeśli była trwała i nieuleczalna, stanowiła uzasadnioną przyczynę rozwodu (§ 696-697). Podobnie jak szaleństwo trwające dłużej niż rok, jeśli nie było nadziei na poprawę (§ 698).
6. Różnice religijne i inne czynniki
W szczególnych przypadkach różnice religijne, jeśli uniemożliwiały wspólne życie małżeńskie, również mogły uzasadniać rozwód (§ 715). Małżeństwa bezdzietne mogły być rozwiedzione na podstawie wzajemnego zezwolenia, o ile obie strony wyraziły zgodę i nie działały pod przymusem (§ 716).
System prawny Prus zakładał, że rozwody mogą być udzielane jedynie w wyjątkowych i uzasadnionych przypadkach, które naruszały podstawowe zasady wspólnego życia małżeńskiego. Sąd zawsze miał obowiązek dokładnego zbadania okoliczności i rozważenia, czy możliwe jest pojednanie stron, zanim orzekł ostateczne rozłączenie małżonków. Jednocześnie był to jedyny obszar obecnej Polski (poza krótkim okresem funkcjonowania Kodeksu Napoleona), gdzie katolicy mieli możliwość rozwiązania małżeństwa na gruncie cywilnym.
Landrecht Pruski z częścią dotyczącą m.in. rozwodów jest dostępny tutaj.
