Czy słyszeliście kiedyś o Janie Zumbachu? Ten urodzony w Warszawie potomek Szwajcara, uczestniczący w Bitwie o Anglię, jeden z asów lotnictwa, podpułkownik dyplomowany Wojska Polskiego, po wojnie handlował bronią, zasobami naturalnymi Afryki, dowodził lotnictwem Katangi…
Jan Zumbach przyszedł na świat 14 kwietnia 1915 r. w Ursynowie – dzisiejszej dzielnicy Warszawy. Miał młodszego brata – Stefana Mariusza, urodzonego w Prusach. Stefan brał udział w powstaniu warszawskim. Ich ojciec Eugeniusz był synem szwajcarskiego emigranta. Dziadkowie Jana Zumbacha mieli osiedlić się pod Warszawą w połowie XIX wieku. Ich matka – Halina z Gorzechowskich, pochodziła ze starej ziemiańskiej rodziny z ziemi płockiej.
W 1885 r. w “Gazecie Rzemieślniczej” zamieszczono informację o rzemieślnikach, rolnikach i przemysłowcach nagrodzonych w Ogólnopolskiej wystawie rolniczo-przemysłowej w Warszawie. W grupie IX “Ogrodnictwo” znalazł się Eugeniusz Zumbach – starszy ogrodnik.
W wieku 7 lat Zumbach wraz z rodzicami zamieszkał w Bobrowie niedaleko Brodnicy, tam też pobierał pierwsze prywatne lekcje. W 1936 r. został przyjęty do Szkoły Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie, która ukończył dwa lata później.
Wojna zastała go w Zaleszczykach, gdzie przechodził rehabilitacje po wypadku podczas lądowania, wskutek którego złamał nogę. Po przedostaniu się do Europy Zachodniej znalazł się w pierwszym składzie formowanego w Northolt 303 Dywizjonu Myśliwskiego im. Tadeusza Kościuszki.
W trakcie Bitwy o Anglię zestrzelił i (lub) uszkodził 12 samolotów. Warto zaznaczyć, że na jego samolocie zawsze znajdowało się godło osobiste – Kaczor Donald, krzyże (oznaczające zwycięstwa powietrzne) oraz szachownica.
Po wojnie wyjechał do Szwajcarii jako Jean Zumbach. W 1948 r. wyemigrował do Rio de Janeiro. W karcie emigracyjnej zapisano, że jest narodowości szwajcarskiej. 15 lat później do Brazylii przybył również jego brat Stefan.
Powojenne losy Zumbacha są jednak znacznie ciekawsze. Założył szajkę, składającą się głównie z lokalnych mieszkańców i Beduinów. Członkowie tejże grupy kradli samochody – głównie brytyjskie, i przerabiali je na cywilne taksówki, służące do przemytu broni. Z Afryki przemycali bogactwa naturalne i piwo, z kolei do Afryki broń. Zaczęli również kraść brytyjskie samoloty i lekkie opancerzone pojazdy.
W wieku 47 lat objął dowództwo nad lotnictwem Katangi, które musiał stworzyć niemal od podstaw. Kupował samoloty od prywatnych przedsiębiorców i lokalnych baronów. Lotnictwo Katangi pod jego dowództwem bombardowało siły rządowe Konga.
W 1967 r. na podobnych zasadach objął dowództwo nad lotnictwem Biafri. Miał tam okazjonalnie pełnić rolę bombardiera i osobiście zrucić bomby, które zabiły szefa sztabu armii Nigerii. Jednak małe państewko było zbyt słabe, by walczyć z silną Nigerią – z mapy znikło już trzy lata później.
W trakcie afrykańskich bojów w szeregach Biafri, po raz pierwszy w życiu został poważnie ranny. Od tego momentu porzucił lotnictwo i zaczął podróżować. Jednak nadal nielegalnie handlował m.in. bronią, przez co rządy wielu państw chciałby go zabić. Nieciekawe towarzystwo, w którym się obracał, zmusiło go, aby zabił kilku swoich konkurentów w handlu bronią. Inwestował również w paryską dyskotekę.
3 stycznia 1986 roku znaleziono jego ciało w Paryżu. Przyczyna zgonu nie jest znana. Władze francuskie zamknęły śledztwo w sprawie jego śmierci bez podania powodów jego zamknięcia do publicznej wiadomości. Jan Zumbach został pochowany w Polsce na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie.
Źródła:
