11 marca 2016 r. Izraela Kryształa, urodzonego w 1903 roku w Polsce, oficjalnie uznano za najstarszego mężczyznę na świecie, tym samym został wpisany do Księgi Rekordów Guinnessa. Co wiemy o jego młodości?
Izrael Kryształ (Icek Kristal) miał przyjść na świat 15 września 1903 roku w Żarnowie, niedaleko Opoczna. Wśród metryk urodzenia z gminy żydowskiej nie można odnaleźć aktu urodzenia Izraela. Wiadomo jednak, że jego rodzicami byli Dawid oraz Brucha. Brak aktu może wynikać z faktu, że narodziny nie zawsze były zgłaszane natychmiast po przyjściu dziecka na świat. Ale tak naprawdę, miejsce urodzenia jest całkiem inne…
Etap łódzki
Kryształ jako siedemnastolatek, razem z rodzicami, miał przenieść się do Łodzi. Fakt pobytu w tym mieście odnotowano w spisie ludności – w nim jednak zaznaczono, że Mojżesz Dawid (ojciec Izraela) przybył do Łodzi w kwietniu 1918 roku. Był on z zawodu szklarzem, urodził się w 1872 roku. Miejsce urodzenia jest problematyczne – będzie to albo Maliniec (ob. dzielnica Konina), na co wskazuje podanie powiatu konińskiego, albo Maleniec, znajdujący się ok. 7 km od Żarnowa, w którym urodził się Izrael.
Rodzina miała piątkę dzieci:
- Peola – ur. 5 października 1893 w Białogórze,
- Zisman – ur. 10 stycznia 1895 w Białogórze,
- Abram – ur. 1906 w Białogórze,
- Abram – ur. 1 maja 1909 roku w Mieleńcu(?),
- Izarel Icek – ur. 1 października (ew. maja) 1903 roku w Mieleńcu(?),
Zastanawiający jest fakt, że Izrael został zapisany po pierwsze poza kolejnością, a po drugie inną ręką. Możliwe, że nie przybył razem z rodziną, a dojechał do niej w październiku 1920 roku.
Ślub, który potwierdził wiek Izraela
Najstarszym dokumentem, potwierdzającym wiek Izraela Kryształa jest jego ślub, który zawarł w 1928 roku. Zapisano w nim:
Niniejszym zawiadamiam, że w dniach 7, 14 21 kwietnia 1928 r. w Małogoskiej Izraelickiej Boznicy ogłoszone zostały trzykrotnie zapowiedzi. Związek małżeński mają zawrzeć Izrael-Icek Kryształ kawaler, lat 25 mający syn Moszka-Dawida i Bruchy z Rojtów, urodzony w Żarnowie, pow. opoczyńskiego, a zamieszkały w Węgleszynie i Haja-Fajgla Frucht, panna, lat 19 mająca, córka Wolfa i Cuperi z Prawerów, urodzona i zamieszkała w Węgleszynie gm. Węgleszyn (…). [1]
W Łodzi Izrael imał się różnych zawodów, był m.in. ślusarzem. Pracował również jako cukiernik, choć szczegółowe informacje są sprzeczne. Jedne źródła podają, że cukiernia mieściła się w Łodzi, drugie zaś, że pod Łodzią. Jeszcze inne informują, że ojciec miał prowadzić rodzinną cukiernię. Nota bene – z takim nazwiskiem można byłoby podbić łódzkie (i nie tylko) cukiernictwo.
Wojenna tułaczka
Małżeństwo Kryształów w październiku 1942 roku trafiło do łódzkiego getta. Odnotowano ich w mieszkaniu nr 19. Podano, że Icek miał 37 lat (ur. 1903 r.), a jego żona 31 (ur. 22.11.1909 r.). Zapisano ich także w spisie osób mieszkających przy ul. Żydowskiej. W kolumnie zawód wpisano “Arbeiterin”, czyli pracownik. Podano również numery ich kart meldunkowych – 150528 i 150527.
Po likwidacji getta w sierpniu 1944 roku Izrael-Icek został przetransportowany do obozu koncentracyjnego Gross-Rosen, a następnie do Auschwitz. Tam doczekał wyzwolenia w 1945 roku. W spisach więźniów oświęcimskiego obozu nie figuruje nazwisko Kristal/Kryształ. Jeden z portali podaje numer więźnia 26424, pod nim znajduje się jednak inna osoba.
Losy powojenne
Po opuszczeniu getta Izrael prawdopodobnie wrócił do Łodzi. Tam miał uruchomić fabrykę cukierków, jednak informacje te nie są potwierdzone. W 1947 roku ponownie się ożenił – pierwsza żona zginęła w obozie koncentracyjnym. 3 lata później, razem z nowo narodzonym synem, wyjechał do Izraela.
W dotarciu do dokumentów potwierdzających urodzenie Izraela Kryształa pomogli specjaliści z organizacji Jewish Records Indexing – Poland, w tym dyrektor wykonawczy Stanley Diamond, Krzysztof Malczewski, Stanisław Mordak oraz wolontariusz Andrzej Śliwka.
11 marca 2016 roku Izrael Kryształ został oficjalnie uznany za najstarszego mężczyznę na świecie. Zdjęcia oraz informacje z wręczenia certyfikatu wpisania Izraela do Księgi Rekordów Guinnessa tutaj. Jisra’el Kristal, uznawany za najstarszego żyjącego mężczyznę na świecie, zmarł 11 sierpnia 2017 roku w wieku 113 lat.
