Sprawy dotyczące nadania obywatelstwa, dowody osobiste, wykazy wyborców, deklaracje językowe oraz inne pozametrykalne archiwalia do poszukiwań przodków na dawnych wschodnich terenach II Rzeczpospolitej. Co w nich znajdziemy?
Dokumenty, które są opisane w tym artykule, można znaleźć niemal w każdym, leżącym dziś na terenie Ukrainy, archiwum. Tekst jest oparty na podstawie zbiorów, przechowywanych w Archiwum Państwowym Obwodu Wołyńskiego w Łucku i dotyczą ludności województwa wołyńskiego okresu międzywojennego.
Zbiór Nr 277
Zespół ten zawiera sprawy dotyczące scalenia gruntów, w których prawie zawsze można odnaleźć wykazy właścicieli (posiadaczy i użytkowników) działek z szukanej miejscowości. W wielu jednostkach wykazy te, oprócz imienia i nazwiska posiadacza gruntu, zawierają też dane o ilości różnego rodzaju posiadanej ziemi: ogrodów, gruntów, łąk, pastwisk; numery i rodzaje dokumentów, potwierdzających prawo własności bądź posiadania wymienionej ziemi oraz podpisy właścicieli.
Oprócz wykazów właścicieli gruntów można tu też zobaczyć mapy (plany) działek. Przede wszystkim są to ogólne plany miejscowości, podzielone na działki, w wielu przypadkach z nazwiskami właścicieli oznaczonych gruntów.
Z niektórych miejscowości dostępne są także zdjęcia wykonane z samolotu w latach 1937–1939. Niestety w wielu przypadkach fotografie te nie zachowały się w dobrym stanie – często wypalone przez słońce, albo są rozerwane i brakuje dużej części zdjęcia. Na szczęście do tego zbioru sporządzony został geograficzny wykaz jednostek z miejscowościami, który ułożony został w porządku alfabetycznym, co pozwala na dość szybkie odszukanie potrzebnej jednostki.
Zbiór Nr 46
Zbiór ten zawiera ponad 24 tysiące jednostek z okresu 1921–1939. Przeważnie są to sprawy o nadaniu obywatelstwa polskiego w postaci próśb mieszkańców z ich zdjęciami z całego województwa wołyńskiego. Niektóre z tych spraw zawierają też dowody osobiste obywateli oraz świadectwa dojrzałości. Dokumenty te zawierają bardzo ciekawe informacje, lecz z powodu, że zespół jest podzielony na około 15 wykazów jednostek, a wiele z nich jest zatytułowana Materiały o nadaniu obywatelstwa polskiego mieszkańcom Wołynia, zachodzi trudność w ustaleniu spraw dotyczących konkretnej miejscowości. Dodatkowo w każdej z jednostek o tej samej nazwie umieszczone są akta z różnych miejscowości i różnych powiatów województwa wołyńskiego, co dodatkowo utrudnia poszukiwania.
W zbiorze tym są też jednostki z informacjami ankietowymi mieszkańców Łucka z okresu 1930–1935, wykazy właścicieli domów w Kowlu, ewidencja wydanych paszportów zagranicznych z okresu 1928–1934, informacje ankietowe pracowników branży medycznej, sprawy dotyczące otrzymania praw jazdy, dane
ankietowe osadników, wykazy rzemieślników, kolejarzy, nauczycieli, wykazy kupujących ziemie, wykazy komend powiatowych policji państwowej, listy ewidencji na groby żołnierzy poległych w I wojnie światowej, listy ewidencji duchowieństwa (rzymskokatolickiego i prawosławnego).
Zbiór Nr 36
Zespół Starostwo powiatowe Łuckie z okresu 1919–1939 zawiera więcej niż 10 tysięcy jednostek. Są tutaj również sprawy o nadaniu obywatelstwa polskiego, które też trudno będzie odnaleźć z konkretnej miejscowości z powodu opisanego przy zbiorze nr 46. Właściwie są tutaj jednostki tego samego rodzaju, co w poprzednim zbiorze, dotyczące jednak wyłącznie powiatu łuckiego.
Zbiór Nr 191
Zbiór Sąd okręgowy w Łucku gromadzi ponad 14 tysięcy jednostek z okresu 1908–1939. Do zespołu dołączony jest alfabetyczny wykaz jednostek z materiałami o nadaniu obywatelstwa polskiego w roku 1939.
Zbiory zawierające jednostki z wykazami wyborców do Sejmu i Senatu II RP, to zespoły o numerach 48, 283, 315, 324, 325, 326, 327, 328, 329 z roczników 1928, 1930, 1935 oraz 1938. Sprawy te spisane są w postaci tabeli i zawierają: imię i nazwisko wyborcy, jego wiek, zawód, miejsce urodzenia oraz rok „od kiedy mieszka w obwodzie głosowania”. Wymienione zbiory obejmują wykazy jednostek z nazwami jedynie gmin, a nie miejscowości. Dlatego też, jeśli chcemy obejrzeć wykazy wyborców z konkretnej wsi, należy przeszukać niemal wszystkie sprawy dotyczące gminy, do której należała poszukiwana miejscowość. Szczegółowy artykuł na temat wykazów wyborców znajduje się w numerze 6(53)/2017 More Maiorum.
Zbiór Nr 454
Zespół Kuratorium Wołyńskiego Okręgu Szkolnego zawiera 4,5 tys. jednostek z okresu 1921–1939. Składa się z dwóch opisów. W pierwszym znajduje się 3 805 jednostek z materiałami dotyczących spraw osobowych urzędników kuratorium, inspektorów szkolnych, dyrektorów i nauczycieli szkół województwa.
Drugi opis gromadzi 751 jednostek dotyczących szkolnictwa, ale głównie są to deklaracje językowe z roku 1925, sporządzone przez rodziców bądź opiekunów dzieci w wieku szkolnym. Temat ten był poruszany w More Maiorum nr 11(58)/2017.
Oferuję pomoc w poszukiwaniach genealogicznych w archiwach zachodniej części Ukrainy, w tym w archiwach państwowych w Łucku i w Równem. Odszyfrowuję i tłumaczę materiały archiwalne z języka rosyjskiego i ukraińskiego na język polski (i odwrotnie). E-mail – manualll80@gmail.com.
Autor: Sergij Batogowski
Pierwotne miejsce publikacji: More Maiorum nr 2 (61)/2018.
