6 lutego 1903 r. Rada miejska w Wadowicach uchwaliła “Regulamin czystości i porządku w mieście”. Poniżej kilka najciekawszych punktów z tegoż regulaminu:
REGULAMIN
czystości i porządku miasta Wadowic,
uchwalony
na posiedzeniu Rady miejskiej w dniu 6. lutego 1903 r.
ROZDZIAŁ I.
Uprzątanie nieczystości z chodników, ulic i placów publicznych
§1
Każdy właściciel i administrator realności położonej w mieście lub na przedmieściu, obowiązany jest starać się o codzienne zamiatanie chodnika i ścieku.
Jeśli realność przytyka do placu publicznego, należy takowy zmiatać na szerokości 2-ch metrów.
§2
Śmiecie mają być złożone na kupkę obok ścieku po stronie ulicy, skąd uprzątać je będzie służba miejska.
(…)
§4
W porze letniej należy chodnik rano przed zamieceniem skropić, w razie posuchy zaś nadto jeszcze jeden raz to jest o godzinie 1-ej po południu.
§5
W czasie słotnej pory ma być błoto z chodników i rynsztoków należycie zamiecione.
§6
W zimie należy chodniki, a w braku takowych ulicę na szerokość dwóch metrów przed realnościami ze śniegu, ludu względnie błota oczyścić, a w razie gołoledzi piaskiem lub popiołem posypać.
(…)
ROZDZIAŁ II.
Utrzymanie porządku i czystości na ulicach i placach.
§9
Wszelkie zanieczyszczenie ulic, chodników i placów publicznych a w szczególności wylewania płynów, wyrzucania śmieci i odpadków wszelkiego rodzaju, stłuczonego szkła, skorup, popiołu, trocin obstrużyn, obrzynków papierowych, wiór, miału węglowego, nieżywych zwierząt etc. jest zabronione.
(…)
§13
Do pozostawienie na ulicach i placach ziemi z fundamentów i rumowiska przez czas 12 godzin przekraczającym, wymaganem będzie szczegółowe zezwolenie Magistratu.
(…)
§17
Przy robotach ziemnych na chodnikach i ulicach należy wywiesić na noc latarnię czerwona dla ostrzegania przechodniów przed istniejącą przeszkodą.
§18
Zamknięcie lub wysłanie ulicy słomą w przypadkach choroby może nastąpić tylko za zezwoleniem Burmistrza. Oczyszczenie ulicy w tym wypadku, należy do właściciela tych przedmiotów.
(…)
§20
Na ulicach i placach publicznych wolno karmić konie tylko z worków lub zamkniętych naczyń.
§21
Chodnikami nie wolno pędzić bydła, świń ani też jeździć konno wózkami ręcznemi i taczkami, przenosić konewek, wielkich szaflików, koszów, skrzyń, drągów, desek, w ogóle przedmiotów, któremi można by uszkodzić lub splamić suknie przechodniów, lub które dla nich uciążliwe być mogą. Nie wolno również na chodnikach ustawiać żadnych przedmiotów ani sprzętów.
§22
Przewożenie dzieci i chorych chodnikami na wózkach jest dozwolone, należy jednak względem przechodniów możliwej przestrzegać ostrożności.
(…)
§24
Nie wolno puszczać samopas bydła, konie i trzody na ulice lub place. Takowe przeprowadzać należy na uwięzi i to środkiem ulicy.
§25
Zakazuje się bicia drobiu, tudzież skubania tegoż na ulicach lub placach.
ROZDZIAŁ III.
Komunikacya na ulicach i placach
(…)
§28
Sanie muszą być podczas jazdy w głośne dzwonki zaopatrzone.
(…)
§31
Do hamowania wozów używać można jedynie hamowidła śrubowego lub buta hamulcowego. Hamowania wozów za pomocą łańcucha zakazuje się.
§35
Każdy woźnica obowiązany jest osoby przechodzące przestrzegać głośnem i wyraźnem wołaniem, a w razie potrzeby zatrzymać zaprząg.
§36
Woźnice jadący w przeciwnych kierunkach powinni przy spotkaniu wymijać się na lewo, jadący zaś w tym samym kierunku na prawo.
(…)
§44
Przedmioty, które podczas przewozu sprawiają hałas jak: blacha, łańcuchy, pręty metalowe i inne tego rodzaju, należy umieścić na podkładach ze słomy.
§45
Wozy, któremi przewozi cegłę, gips lub inne przedmioty kurz sprawiające należy tak przed naładowaniem jak i po wyładowaniu dobrze zlać wodą.
§46
Wozy służące do przewozu mięsa, winny być blachą cynkową wybite i wiekiem zaopatrzone. Na każdym takim wozie ma się znajdować napis właściciela.
(…)
§48
Wypuszczanie na ulicę drobiu, nierogacizny, owiec i kóz i.t.d. jak również pędzenie stad gęsi w obrębie miasta jest zabronione.
ROZDZIAŁ IV.
Utrzymanie porządku na plantacyach.
(…)
§50
Małe dzieci tylko pod dozorem osób dorosłych na plantacye i skwery wprowadzać można, używanie wózków dziecinnych jest dozwolone, należy jednak uważać na to, by komunikacyi nie tamowały.
(…)
§52
Zabrania się krzyków, hałasów w ogóle nie przyzwoitego zachowania się na plantach.
(…)
ROZDZIAŁ V.
Utrzymanie porządku podczas kąpieli i pławienie koni.
§54
Kąpać się wolno tylko tylko w miejscach przez Magistrat dla każdej płci oddzielnie odznaczonych.
§55
Kąpiący się winni zachować wszelką przyzwoitość i do kąpieli używać ubrania.
§56
Dzieciom bez dozoru osób dorosłych kąpać się nie wolno.
§57
Kąpiący winni stosować się do wskazówek i ostrzeżeń straży kąpielowej.
ROZDZIAŁ VI.
Utrzymanie czystości.
a) wewnątrz domów.
§ 58
W każdej realności brama ma być na klucz zamykaną, w lecie od godziny 10. wieczór do godziny 5. rano, w zimie zaś do godz. 6. rano.
§59
Każdy dom ma być głośnym dzwonkiem zaopatrzony.
(…)
§64
Podwórze ma być należycie wybrukowane lub wycementowane i ściekami zaopatrzone.
(…)
§71
W lokalach publicznych jak szynkach, restauracyach, kawiarniach, domach zajezdnych, powinno się znajdować wejście do podworca.
(…)
b) utrzymanie czystości zewnątrz domów.
(…)
§75
Wystawy lub szafki z towarami umieszczone przed sklepami mogą wystawać co najwięcej 15 cm. na zewnątrz.
(…)
§78
Fasady domów, okiennice, drzwi, okna, szyldy i gzymsy winny być zawsze w dobrym stanie utrzymane, a kolor ich nie powinien razić oka.
(…)
§82
Okna piwniczne nie mogą być zatykane od zewnątrz słomą, lecz winny być zabite deszczką, lub zamurowane cegłą.
(…)
§84
Wywieszanie z okien frontowych i balkonów bielizny, pościeli lub części ubioru w celu przewietrzenia nie jest dozwolone.
(…)
Skany regulaminu:
Źródło: Agnieszka Lisak, blog historyczno-obyczajowy, http://www.lisak.net.pl/blog/?p=4385
