W latach 1820-1914 do USA przybyło ponad dwa miliony Polaków. Wielu z nich na stałe osiedliło się w nowym świecie, sprowadzając do siebie z czasem rodzinę i sąsiadów. Amerykańskie władze co 10 lat przeprowadzały spisy federalne. Gdzie ich szukać? Jak odnaleźć w nich swoich krewnych? Czy polskie nazwiska często były błędnie zapisywane?
Federalne spisy ludności z kilku powodów stanowią doskonały punkt startowy w poszukiwaniach genealogicznych na terenie Stanów Zjednoczonych. Po pierwsze – powinny, przynajmniej teoretycznie, ujmować wszystkie osoby zamieszkujące Stany Zjednoczone w dniu przeprowadzania spisu. Po drugie – są prowadzone nieprzerwanie od 1790 roku w dziesięcioletnich odstępach. Po trzecie – z wyjątkiem spisu z 1890 roku – pozostałe zachowały się niemal w całości. Po czwarte – spisy do 1940 roku włącznie zostały zdigitalizowane i zindeksowane. Są bezpłatnie dostępne na kilku różnych portalach.
Poszukiwania w USA: jakich informacji dostarczają spisy?
Zakres danych na temat ludności, jakie pozyskiwano dzięki spisom, zmieniał się na przestrzeni lat. Począwszy od 1850 roku zapisywano informacje na temat każdej osoby zamieszkującej dane gospodarstwo domowe i odnotowywano m.in. wiek, miejsce urodzenia czy zawód. Jeżeli nagłówki zeskanowanych formularzy są mało czytelne, można skorzystać z opracowanych transkrypcji, które są odstępne tutaj.
Poniżej natomiast krótkie zestawienie najważniejszych informacji o spisach federalnych przeprowadzonych w latach 1880–1940:
Rok 1880
- Data przeprowadzenia spisu: 1 czerwca.
- Wybrane informacje zbierane w spisie: imię, nazwisko, wiek, płeć, zawód, miejsce urodzenia, stan cywilny, miejsce urodzenia ojca i matki, pokrewieństwo lub inna forma w stosunku do głowy rodziny, informacja, czy osoba zawarła związek małżeński w roku przeprowadzenia spisu.
Rok 1890
- Data przeprowadzenia spisu: 2 czerwca.
- Większość spisu uległa zniszczeniu w pożarze w 1921 roku, ocalały jedynie dane dotyczące 6 160 osób mieszkających w następujących stanach: Alabama, Dystrykt Kolumbii, Georgia, Illinois, Minnesota, New Jersey, Nowy Jork, Północna Karolina, Ohio, Południowa Dakota i Teksas.
Rok 1900
- Data przeprowadzenia spisu: 1 czerwca.
- W stosunku do informacji zbieranych w 1880 roku, formularz spisowy poszerzono o następujące kolumny: liczba lat w obecnym małżeństwie, miesiąc i rok urodzenia, etap procesu pozyskiwania obywatelstwa, rok imigracji do USA, liczba lat spędzonych w USA. Kobiety pytano o liczbę urodzonych dzieci oraz ile z nich żyło w dniu przeprowadzania spisu.
Rok 1910
- Data przeprowadzenia spisu: 15 kwietnia.
- W stosunku do poprzedniego spisu zrezygnowano ze zbierania informacji o miesiącu i roku urodzenia oraz o liczbie lat spędzonych w USA.
Rok 1920
- Data przeprowadzenia spisu: 1 stycznia.
- W stosunku do poprzedniego spisu zrezygnowano ze zbierania informacji o liczbie lat w obecnym małżeństwie, liczbie urodzonych i żyjących dzieci, natomiast dodano: rok uzyskania obywatelstwa, język ojczysty spisanej osoby i jej ojca i matki.
UWAGA: spis z roku 1920 był pierwszym wykazem ludności, kiedy osoby zapisywano zgodnie z ich stałym miejscem zamieszkania, a nie, jak dotychczas, w miejscu pobytu w dniu spisu.
Rok 1930
- Data przeprowadzenia spisu: 1 kwietnia.
- W stosunku do poprzedniego spisu zrezygnowano ze zbierania informacji o języku ojczystym ojca i matki zapisanej osoby, dodano natomiast informację o wieku, w jakim osoba zawarła pierwsze małżeństwo, oraz – w przypadku weteranów wojennych – informację o udziale w działaniach wojennych.
Rok 1940
- Data przeprowadzenia spisu: 1 kwietnia.
- W stosunku do poprzedniego spisu zrezygnowano ze zbierania informacji na temat wieku, w jakim osoba zawarła pierwsze małżeństwo, miejsca urodzenia ojca i matki, roku imigracji do USA oraz udziale w działaniach wojennych w przypadku weteranów, dodano natomiast informację o miejscu zamieszkania w 1935 roku.
Spis z roku 1940 zawierał również zestaw dodatkowych 16 pytań skierowanych do około 5 proc. populacji. Zapis Suppl. Quest. znajdujący się na każdym formularzu spisowym tuż przed numerem wybranych linijek, wskazywał osoby, którym zadawano owe dodatkowe pytania. Część z nich była uniwersalna i skierowana do wszystkich respondentów (miejsce urodzenia ojca i matki, język ojczysty), część natomiast do węższych grup: weteranów i ich rodzin, osób powyżej 14 roku życia czy kobiet, które kiedykolwiek były zamężne. Uzupełniano sekcje, które bezpośrednio dotyczyły danej osoby.
Znajdujący się przy imieniu i nazwisku znak „X” otoczony kółkiem wskazuje osobę, która rozmawiała z rachmistrzem. Wiedza o tym, kto udzielał informacji na temat domowników, może być pomocna w zweryfikowaniu ich wiarygodności.
Gdzie szukać spisów federalnych?
W portalu United States Census Bureau znajduje się wykaz linków do stron zawierających indeksy i skany spisów federalnych z poszczególnych lat.
State population censuses
Stanowe spisy ludności najczęściej odbywały się w latach przypadających pomiędzy spisami ogólnonarodowymi i różniły się między sobą zarówno ze względu na zakres informacji, regularność, z jaką się odbywały oraz stopień zachowania dokumentów. Dużą niedogodnością jest brak wspólnej bazy danych z dostępem do istniejących indeksów oraz skanów. Z powyższych względów spisy stanowe w niektórych przypadkach będą nieco mniej uniwersalnym źródłem wykorzystywanym w poszukiwaniach genealogicznych, nadal jednak niezwykle przydatnym.
Gdzie szukać spisów stanowych?
Na stronie United States Census Bureau znajduje się lista wszystkich stanów wraz ze wskazaniem lat, dla których spisy zachowały się. W kolejnym kroku warto odwiedzić stronę właściwego archiwum stanowego, na której z reguły zamieszczone są bardziej szczegółowe informacje na temat spisów z poszczególnych lat – ich zawartości czy dostępności, wraz z linkami do zewnętrznych baz danych zawierających cyfrowe kopie oraz indeksy opracowanych spisów. Wykaz archiwów stanowych wraz z adresami www znajduje się tutaj.
Innym sposobem na zlokalizowanie ewentualnych indeksów oraz skanów jest wpisanie w wyszukiwarce internetowej słów – kluczy:
- nazwa stanu (w języku angielskim).
- state census.
- rok przeprowadzenia spisu.
Zakres pozyskiwanych informacji różnił się w zależności od stanu oraz roku przeprowadzenia spisu. Uniwersalną wartością wspólną dla większości spisów jest jednak wykaz wszystkich osób zamieszkujących dane gospodarstwo domowe, ich wiek czy miejsce urodzenia.
Federal non-population census records
Federalnym Spisom Ludności w niektórych latach towarzyszyły przeprowadzane równolegle spisy z założenia obejmujące jedynie wybraną część społeczeństwa. Były to m.in. spisy ludności rolniczej, marynarzy, kupców, fabrykantów, weteranów, wojskowych czy osób zmarłych w okresie ostatnich 12 miesięcy. W porównaniu z federalnymi spisami ludności, zostały one opracowane jednak w niewielkim zakresie. Wyjątek stanowi ostatni z wymienionych spisów.
Mortality schedules
Są to wykazy osób, które zmarły w ciągu 12 miesięcy poprzedzających spis. Poza imieniem i nazwiskiem zawierają m.in. informacje o stanie cywilnym zmarłego, miejscu urodzenia, zawodzie, przyczynie śmierci oraz miesiącu, w którym nastąpił zgon.
Dostępne są spisy z lat 1850, 1860, 1870 oraz 1880, a dla stanów Kolorado, Floryda, Nebraska. Nowy Meksyk oraz Północna i Południowa Dakota dodatkowo spis z roku 1885.
Zindeksowany spis z roku 1850 wraz ze skanami jest dostępny na stronie familysearch.org. Portal ancestry.com bezpłatnie udostępnia indeks ze wszystkich lat, podgląd skanów jest możliwy po wykupieniu subskrypcji.
Substitute records
W sytuacji, kiedy w federalnym spisie ludności z jakichś względów nie udaje się odnaleźć poszukiwanej osoby, można sięgnąć do źródeł zastępczych. Ich celem jest pomoc w ustaleniu adresu zamieszkania danej osoby w roku przeprowadzenia spisu. Posiadając tę informację można podjąć się próby przeszukania części spisu metodą „skan po skanie”. Narzędzie stworzone przez Steve’a Morse’a po wskazaniu adresu zamieszkania oraz pożądanego roku pozwala znacznie zawęzić poszukiwania i w praktyce oznacza konieczność przejrzenia maksymalnie około 30–40 skanów.
City directories
Jednym ze źródeł wykorzystywanych w ustalaniu miejsca zamieszkania są książki adresowe. Pierwsze tego typu opracowania pojawiły się pod koniec XVIII wieku, a już w kolejnym stuleciu stały się powszechnymi publikacjami wydawanymi co roku w miastach i miasteczkach na terenie całych Stanów Zjednoczonych. Część książek w formie cyfrowej jest dostępna online. Największą kolekcję skanów posiada Biblioteka Kongresu (Library of Congress), natomiast dostęp do indeksów najczęściej jest płatny, za pośrednictwem takich portali, jak: Fold3, Ancestry.com oraz FindMyPast.
Wykaz książek adresowych dostępnych na Internecie w podziale na stany znajduje się m.in. pod tym adresem. Zawiera odnośniki zarówno do stron płatnych i bezpłatnych.
Poszukiwania w USA: inne źródła
W ustaleniu adresu zamieszkania poszukiwanej osoby przydatnymi źródłami mogą również być listy osób uprawnionych do głosowania (Voting Registers, Voter Registration Records, Electoral Rolls) oraz wykazy podatników (Tax Records). Część z nich dostępna jest m.in. w zasobach wspomnianego już wcześniej portalu Ancestry.com, jednak zostały one opracowane w niewielkim zakresie.
Dlaczego nie mogę znaleźć osoby, której szukam?
Powodów, dla których poszukiwania nie przynoszą oczekiwanego rezultatu, może być kilka. Już na etapie zapisywania danych w arkuszach spisowych mogło dojść do pomyłek. Błędy i nieścisłości mogą być konsekwencją podania nieprawdziwych danych przez osobę udzielającą odpowiedzi (celowo lub nieświadomie), problemów w komunikacji między respondentem i rachmistrzem (nieznajomość wspólnego języka) czy też niepoprawnego zapisania informacji (niewystarczająca znajomość zasad pisowni, co w szczególności ma znaczenie przy zapisie imienia i nazwiska). Błędy mogły pojawić się także na etapie indeksacji. Najczęściej wynikają z trudności w odczytaniu zapisanych informacji – jako konsekwencja niedbałego charakteru pisma rachmistrza, złego stanu fizycznego materiałów źródłowych, czy nieznajomości reguł języka polskiego. Pomyłki mogły też powstać w końcowym etapie wprowadzania informacji do bazy danych.
Należy również mieć świadomość, że w przedsięwzięciu, które obejmowało sobą dziesiątki milionów obywateli, musiały zdarzyć się sytuacje, w których dana rodzina czy osoba po prostu nie została zapisana. Osobną kwestią jest także zjawisko zmiany imion i nazwisk przez imigrantów. W takim wypadku, przy braku bliższych informacji, trudno może być odnaleźć poszukiwaną osobę.
Praktyczne porady
- Przeszukuj jeden spis, a nie wszystkie na raz.
- Spróbuj różnych pisowni nazwiska. Zastanów się, które litery mogły w szczególny sposób być narażone na zniekształcenie (np. znaki charakterystyczne dla języka polskiego) i popróbuj różnych kombinacji.
- Korzystaj ze znaków „?” i „”. „?” zastępuje pojedynczy znak, „” – ich dowolną liczbę.
- Spróbuj odszukać innych członków rodziny – małżonka, dzieci, rodzeństwo, rodziców.
- Spróbuj odszukać sąsiadów z wcześniejszego lub późniejszego spisu, jest szansa, że miejsce zamieszkania nie zmieniło się pomiędzy kolejnymi spisami.
- Skorzystaj z innej bazy danych. Zdarza się, że w różnych bazach nazwisko tej samej osoby zostało inaczej zindeksowane.
Autor: Dominik Pactwa.
Zapraszam do kontaktu osoby poszukujące krewnych w USA.
dominik@mypolishancestors.com, www.mypolishancestors.com.
Pierwotne miejsce publikacji: More Maiorum nr 1(84)/2020.
