Fotografie, który umieszczone są w albumach, a nawet częściej luźno rzucone do pudełka, kryją historię nie tylko naszej rodziny, ale także historię miejscowości, sąsiadów czy przyjaciół. W zdjęciach zapisany jest również styl życia, ubiór ówczesnych ludzi i ich sposób spędzania wolnego czasu.
Protoplastami fotografii są oczywiście obrazy, na które – niestety – pozwolić mogli sobie wyłącznie ludzie pochodzenia szlacheckiego. Wizerunki przedstawione na portretach nie miały wyłącznie funkcji utrwalenia wizerunku członków rodziny, ale także konstytuowały one rodzinę w hierarchii społecznej oraz potwierdzały przynależność do najwyższej grupy społecznej. Portrety przodków, które gromadzone były zazwyczaj w salonie, izbie, gdzie przyjmowano gości, pozwalały uhonorować poczynania przodków, a także pochwalić się nimi przed sąsiadami i gośćmi.
Na portretach uwieczniano głównie najbardziej reprezentatywne i godne osoby z rodu, co tym samym wykluczało z rodziny mniej wyrazistszych jej członków lub tych, których zapamiętać pozytywnie się dało. W obydwóch przypadkach ludzie ci skazani byli na wieczne zapomnienie. Do każdego zdjęcia bardzo starannie dobierano strój i rekwizyty, które miały zostać uwiecznione na płótnie tak, aby kojarzyły się ze statusem społecznym ów przodka.
Album rodzinny jest także jednym z licznych wytworów człowieka służących zapamiętywaniu. To praktycznie jedyna w swoim rodzaju encyklopedia rodzinna. Tutaj, tak jak w przypadku powszechnych opracowań encyklopedycznych, zapisane nazwiska nie są dziełem przypadku. W encyklopedii znajdują się informacje o zasłużonych ludziach, którzy zapracowali sobie na tego typu wyróżnienie w szerszej społeczności. Album rodzinny to archiwum minispołeczności, czyli rodziny. Taki album powinien być traktowany jako rzecz niemal święta, bowiem zapisuje ona historię małej społeczności, a czym by była społeczność bez uwiecznionej historii? Warto zwrócić uwagę na to, że ludzie mieszkający na wsi lub w późniejszym okresie – biedni mieszczanie, nie myśleli o tym, aby zrobić sobie zdjęcia, namalować portret, z dwóch powodów : po pierwsze nie było ich najzwyczajniej w świecie na to stać, a po drugie nie była to wówczas rzecz niezbędna, mogli bez tego przeżyć, a bez miski jedzenia przeżyć się nie dało.
Dzisiaj aparat jest nieodłącznym elementem praktycznie każdej uroczystości, imprezy czy zwykłego wyjścia do kina. Kiedyś fotografia upamiętniała głównie te najważniejsze wydarzenia w społeczności rodzinnej, a także tej wiejskiej. Chrzciny, wesela, pogrzeby, złote gody i inne okoliczności były znakomitą okazją do sfotografowania. Głównie ze względów ekonomicznych, bo znacznie taniej wychodziło sfotografowanie 30-40 osób na jednym ujęciu, niżeli sfotografowanie tych ludzi osobno. Zdjęcia rodzinne, oceniane w kategorii piękna, nie zasługują zazwyczaj na zbyt wysokie noty. Ale też wymagania w tym względzie są znikome. Album rodzinny to nie galerie sztuki z panującą w nich atmosferą uroczystego dystansu. Naturalność jest wartością bardzo pożądaną w rodzinnej dokumentacji. Porównując różnorodne fotografie, np. z obrzędów weselnych, można dostrzec zmiany wynikające z transformacji obyczajowych. Przede wszystkim zwiększyła się liczba stałych momentów w życiu rodziny, uwiecznianych przez fotografów. Bardzo ważną rolę w zapisywaniu rodzinnych ceremonii odgrywają fotografie amatorskie. Dzięki nim te same chwile zostają zapamiętane w kilku ujęciach.
Analizując rodzinne kolekcje zdjęć, możemy odnaleźć wiele elementów związanych z przemianą obyczajowości, cechami charakterystycznymi dla danego kręgu kulturowego. Fotografie, a także ich ilość wskazują na status społeczny członków rodziny. Styl ubierania, fryzury, miejsca, w jakich wykonane są zdjęcia, wskazują na linię rozwojową kultury materialnej. Detale strojów i biżuteria określają trendy mody.
Elementy życia codziennego stanowią niezwykle ważny nośnik informacji. Zdjęcia przekazują nam również informacje o wykonywanych zawodach, działalności instytucjonalnej, np. szkół oraz stylu życia. Prywatne zbiory zdjęć są materiałem niezwykle cennym dla nas – genealogów. Albumy rodzinne powinny być przechowywane bardzo starannie – w postaci książkowej albo chronologicznie ułożone w pudełku. W przypadku albumów książkowych istotną rolę odgrywa aspekt estetyczny. Już pierwsze z nich charakteryzowały się wykonaniem z wykwintnych materiałów, np. skóry, bogatym zdobnictwem w postaci metalowych okuć, złoceń. Ozdobny charakter albumów i trwałość ich wykonania z jednej strony wskazują na dbałość i chęć ochrony fotografii przed zniszczeniem, z drugiej zaś świadczą o wysokim statusie materialnym danej rodziny.
Fotografie pochodzące z XIX-wiecznych atelier, utrwalając postaci w sztywnych pozach, faktycznie służyły uchwyceniu i zatrzymaniu w obiektywie przemijającej chwili. Wczesne eksperymenty, wyznaczające kolejne etapy doskonalenia techniki fotografowania, skupiały się na złapaniu i utrwaleniu obrazu. W ten sposób pierwsze zdjęcia, co wynikało z okoliczności ich powstania, były nośnikiem dość jednoznacznych informacji. Historie rodowe ubogaciły swoje materialne podstawy, a wizerunki przodków stały się niepodważalnym dowodem i potwierdzeniem ich prawdziwości. Fotografia pozwalała na przezwyciężenie śmierci i przemijania, zapewniając ochronę przed zapomnieniem. Fotografia to historia życia naszych przodków utrwalona na obrazie.
