Najnowsza książka prof. Andrzeja Nowaka – historyka, wykładowcy Uniwersytetu Jagiellońskiego, “Uległość czy niepodległość” ukazuje stosunki polsko-rosyjskie od zaborów, przez okres II wojny światowej i PRL-u, po chwilę obecną.
Książka została podzielona na trzy główne rozdziały – pierwszy z nich “Niebezpieczne sąsiedztwo” omawia położenie geopolityczne Rzeczypospolitej, politykę Appeasementu, czyli uległości wobec mocarstw, a także usytuowanie Ukrainy, bojącej się rosyjskiego imperium; drugi, zatytułowany “Przywilej polskości”, prezentuje wolnościowe dążenia Polaków, poprzez liczne powstania narodowe, krzewienie patriotyzmu wśród pokoleń, będących pod zaborami Rosji, Niemiec i Austrii; ostatni rozdział jest opisem najnowszych wydarzeń w dziejach Polski, przedstawie sytuacje państwa po czerwcowych wyborach w roku 1989.
Prof. Nowak w pierwszym podrozdziale zatytułowanym “Nikt nie żałuje Polski” rozprawia na temat powstania styczniowego i odpowiada na pytania jego przeciwników, uznających je za niepotrzebne i bezsensowne, pogarszające tylko stosunki polsko-rosyjskie. Autor, formułując tezy “za powstaniem” odwołuje się do wcześniejszych wydarzeń. Mimo że nazwę Królestwa Polskiego wymazano w styczniu 1797 r., już wtedy zaczęto nucić we Włoszech “Jeszcze Polska nie umarła”, a niecałe 10 lat później zakończyło się pierwsze udane powstanie poznańskie, skierowane przeciwko Prusom.
Oprócz koncepcji dosłownej walki o niepodległość Autor rozważa koncepcje polityczną, którą proponował książę Adam Jerzy Czartoryski, próbujący odbudować Polskę w oparciu o Rosję, bo ta zgarnęła większość terytorium Rzeczypospolitej. Scenariusz ten jednak bardzo szybko upadł po zwarciu sojuszu prusko-rosyjskiego.
Autor bardzo ciekawie opisuje politykę appeasementu Polski wobec mocarstw – zarówno zachodnich, jak i wschodnich. Przedstawia m.in. postać brytyjskiego premiera Davida Lloyda Georga, który był przeciwny odrodzenia się Rzeczypospolitej. W trakcie wycofywania się wojsk polskich z Kijowa w 1920 r. zaproponował bolszewikom dużo lepsze warunki terytorialne niż sami Rosjanie chcieli uzyskać. Profesor stara się przedstawić stosunek zachodnich “przyjaciół” Polski, którzy chcieli tego, aby w Europie Wschodniej zapanował spokój, aby Rosja była zaspokojona, nawet kosztem innych państw. Według nich Europa Wschodnia to Rosja i nie ma miejsca dla innych państw.
Prof. Andrzej Nowak zwraca również uwagę na wielką zasługę naszych przodków, mówiąc że nie ma powodu do wstydu, jeśli ktoś ma chłopskich antenatów, bo oni również mają wiele zasług w odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Ludzie walczący w kilkunastu powstaniach są nadzieją na lepszą przyszłość, mimo uległej postawy polityków.
W całej książce znaleźć można wiele odniesień do obecnych wydarzeń – zajęcia Krymu przez Rosjan, katastrofy smoleńskiej czy nawet Conchity Wurst. W pewnym momentach wydają się one niepotrzebne, utrudniają zrozumienie omawianego tematu. Mimo tego warto tę pozycję przeczytać, aby zobaczyć, jak wiele mechanizmów historycznych jest obecnie powtarznych, jak Polska była, jest i może być, traktowana przez imperialistyczne kraje, pragnące zaspokajania tylko i wyłącznie własnych potrzeb.
Ocena: 4,5/5
