Gdzie szukać metryk naszych przodków? [8 porad dla początkującego genealoga]

Gdzie szukać metryk naszych przodków? Czy konieczne są poszukiwania w parafiach? A może zbudujemy całe drzewo genealogiczne, korzystając tylko z Internetu?

8 kroków poszukiwania metryk antenatów:

Gdzie szukać metryk: 1. Akta młodsze niż 100 lat

Metryki urodzenia młodsze niż 100 lat (czyli od 1919 i później), a także metryki ślubów i zgonów młodsze niż 80 lat (od 199 i później) znajdują się w Urzędach Stanu Cywilnego (dalej USC). Może być jednak tak, że np. metryka z roku 1890 znajduje się jeszcze w USC, bowiem księga zostaje przekazana po 100 (lub 80) latach od wpisu ostatniej metryki. Dlatego jeśli księga obejmuje urodzenia 1850–1950, zostanie przekazana do Archiwum Państwowego (dalej AP) dopiero w 2050 roku. Tak samo, jeśli księga zawiera urodzenia i śluby 1900–1940, zostanie przekazana dopiero po 100 latach (w 2040), a nie 80. Dużo więcej na temat udostępniania aktów stanu cywilnego (bardzo szczegółowo, pod kątem ustawy) tutaj, tutaj, tutaj i tutaj.

Gdzie szukać metryk: 2. Jak uzyskać dostęp do metryk młodszych niż 100 lat?

Jeśli chcemy uzyskać kopię metryki dziadka urodzonego w 1940 roku powinniśmy się zwrócić do USC właściwego dla jego miejsca urodzenia (nie zamieszkania czy zgonu). Należy przy tym pamiętać, że wniosek możemy złożyć w dowolnym USC na terenie Polski, a ten skomunikuje się z USC, z którego chcemy uzyskać metrykę. Warto też wiedzieć, że możemy złożyć wniosek przez platformę e-PUAP.

Dostęp do metryk mają tylko wstępni i zstępni (przodkowie o potomkowie tej osoby) lub inne osoby za upoważnieniem wyżej wymienionych. Zdarza się jednak, że niektóre USC wykonują kopie/odpisy metryk osób nie będących przodkami (np. wujków) – trzeba poprosić i liczyć na dobrą wolę urzędnika.

Istotną kwestią jest odróżnienie odpisu (skróconego bądź zupełnego) od kopii metryki. Za odpis skrócony należy wnieść opłatę skarbową w wysokości 22 złotych. Zawsze jednak prośmy o kopię metryki, a nie jej odpis. Dlaczego? W kopii metryki uzyskamy więcej informacji, które nie są przewidziane w szablonie odpisu, np. informacja o przyczynie zgonu. Należy jednak wiedzieć, że USC nie ma obowiązku wykonania kopii, spoczywa ona na nas, można jednak poprosić, wiele USC jest mimo wszystko pomocnych.

Gdzie szukać metryk: 3. A gdzie szukać akt starszych niż 100 lat?

Metryki takie z reguły znajdują się w archiwum państwowym. Nie zawsze są one w najbliższym archiwum dla miejscowości. Np. dokumenty z Oświęcimia zostały przeniesione do Bielska-Białej.

Dostęp do tych metryk jest bezpłatny, nielimitowany i nie musimy udowadniać pokrewieństwa. Niektóre metryki znajdują się  na mikrofilmach. Możemy je zamówić z innego AP na terenie Polski do naszego AP. Pokrywamy tylko koszty przesyłki (z reguły od 20 do 30 zł). W AP można samodzielnie i bezpłatnie fotografować dokumenty.

Chcąc korzystać z dokumentów w AP, wpierw musimy wypełnić zgłoszenie użytkownika, a następnie wypełnić rewersy. Należy więc skorzystać z inwentarzy w archiwum, by znać jednostki sygnatur, które chcemy oglądać. Wszystkie szczegóły (jak wypełnić rewers, skorzystać z inwentarza itd.) na pewno wytłumaczy Wam pracownik AP.

Gdzie szukać przodków: 4. Co jeszcze można znaleźć w archiwum państwowym?

Oprócz podstawowego źródła dla genealoga, czyli metryk, w archiwum państwowym możemy odnaleźć mnóstwo różnych pozametrykalnych dokumentów. Możemy np. odnaleźć przodków w spisach ludności, aktach notarialnych, aktach sądowych. Archiwa gromadzą także wszelkiego rodzaju mapy, archiwalia cechów (np. jeśli przodek był sukiennikiem, warto zajrzeć do księgi cechów sukienników), dokumenty szkolne (wszelkie świadectwa, spisy uczniów itp.), spisy członków parafii. Bardzo ciekawe są wszelkie dokumenty policji państwowej (obyczajowej), znajdziemy tam przeróżne spisy prostytutek, dochodzenia dzieciobójstw, zabójstw, wypadków, wszelkie notatki służbowe i wszystkie dokumenty wytworzone przez policję. Zasób archiwów jest tak bogaty, że trudno to opisać, najlepiej skorzystać z bazy sezam+zosia i sprawdzić, jakie dokumenty gromadzi interesujące nas archiwum.

Gdzie szukać metryk: 5. Akta w parafiach i archiwach kościelnych

Osobną kategorię stanowią poszukiwania w parafiach i archiwach kościelnych. O ile niektóre archiwa diecezjalne (lub archidiecezjalne) są pozytywnie nastawione do historyków rodzinnych i działają na takich samych (lub bardzo zbliżonych) zasadach jak archiwa państwowe, o tyle niektóre utrudniają dostęp – np. w jednym z archiwów archidiecezjalnym poszukiwania może prowadzić wyłącznie firma wybrana przez archiwum.

Poszukiwania w parafiach zależą od tego na jakiego księdza trafimy. Jeden udostępni nam metryki, drugi powie, ze nie i koniec. Najlepiej zadzwonić, porozmawiać i umówić się na konkretny dzień. Warto zabrać ze sobą „co łaska”, by ksiądz przy następnej wizycie spojrzał na nas łaskawszym okiem.

Z „tricków” genealoga – jeśli jedziecie do małej wioski, w której nie znacie księdza, warto zabrać ze sobą choćby jakiegoś znajomego, rodzinę z tej wsi, którego ksiądz zna. Zawsze nabierze do nas większego zaufania niż do kogoś, kto przychodzi z ulicy i chce metryk.

Gdzie szukać przodków: 6. Bazy w których możemy odszukać, gdzie znajdują się metryki

Jeszcze kilka lat temu podstawową bazami były: PRADZIAD – gdzie znaleźć można było wszelkiego rodzaju metryki oraz SEZAM – ze spisem zespołów archiwalnych wyszukiwarka, IZA – inwentarze, ELA – ewidencja ludności (spisy ludności itp.). Obecnie bazy te zostały usunięte, a ich zawartość znaleźć możemy w szukajwarchiwach.gov.pl.

Gdzie szukać metryk: 7. Portale z dokumentami w Internecie

Największe portale, w których gromadzone są skany metryk, to: szukajwarchiwach.gov.pl (właściwie cała Polska, trzeba zobaczyć czy jest to, co nas interesuje), metryki.genealodzy.pl oraz poczekalnia.genealodzy.pl (tak jak wyżej), Family Search (tak jak wyżej), metryki.genbaza.pl (tak jak wyżej, trzeba się zarejestrować tutaj), genealogiawarchiwach (metryki z Kujaw), GTG (metryki ze śląska), AP w Przemyślu (część tego co jest w szukajwarchiwach + inne skany, jeszcze nie udostępnione w szukajwarchiwach). AGAD (metryki z dzisiejszej Ukrainy, trochę z Białorusi).

Gdzie szukać przodków: 8. Wyszukiwarki genealogiczne

Największą w Polsce wyszukiwarką zindeksowanych metryk jest Geneteka. Gromadzi ona ponad 40 milionów rekordów. Obsługa jest bardzo prosta, ale jeśli ktoś chciałby konkretne rady, to zapraszam tutaj.

Kolejną dużą wyszukiwarką jest BASiA (indeksy głównie z Wielkopolski oraz pogranicza (łódzkie, Kujawy itd.)). Duża baza małżeństw to PoznanProject – zasięg terytorialny taki, jak w przypadku BASi. Wiele indeksów znajduje się także na Family Search (głównie z terenu Archiwum Diecezjalnego w Tarnowie). Pomorskie Towarzystwo Genealogiczne udostępnia indeksy z Pomorza. Lubgens – indeksy z Lubelszczyzny.